Ένα βασικό συστατικό του mindfulness είναι η αποδοχή. Πολλοί άνθρωποι ασχολούνται με τις αρνητικές εμπειρίες τους χρησιμοποιώντας μέσα ελέγχου (Hayes, Follette, & Linehan, 2004). Οι στρατηγικές που βασίζονται στον έλεγχο, όπως η καταστολή, στοχεύουν στη μείωση της συχνότητας και της έντασης ανεπιθύμητων συναισθημάτων. Η σκόπιμη αποφυγή εσωτερικών καταστάσεων θεωρείται ως βιωματική αποφυγή (Hayes, Strosahl, & Wilson, 1999) και έχει συνδεθεί με πολλά αρνητικά αποτελέσματα όπως άγχος και κατάθλιψη. Παραδόξως, η έρευνα έχει επανειλημμένα δείξει ότι η προσπάθεια ελέγχου και αποφυγής των αρνητικών συναισθημάτων συχνά αυξάνει την έντασή τους. Αυτό ονομάζεται το παράδοξο του ελέγχου (Wegner, 1994). Ένας διαφορετικός τρόπος αντιμετώπισης των συναισθημάτων είναι μέσω της αποδοχής.
Η αποδοχή μπορεί να οριστεί ως η διάθεση να αντιμετωπίσουμε πλήρως τα δύσκολα συναισθήματα και εμπειρίες. Σε αντίθεση με στρατηγικές βασισμένες στον έλεγχο, το άτομο δέχεται και βιώνει το συναίσθημα πλήρως, χωρίς να προσπαθεί να το αποφύγει, να το καταπιέσει ή να το αλλάξει (Hayes, Strosahl, & Wilson, 1999).
Ο στόχος αυτής της μεταφοράς που ακολουθεί είναι να φανεί η διάκριση μεταξύ καταστολής και αποδοχής.
Η προσπάθεια να πιέσετε μια μπάλα κάτω από το νερό είναι μια επίπονη δραστηριότητα. Απαιτεί συνεχή δύναμη και ενέργεια. Ακόμη κι αν το καταφέρετε να πιέσετε την μπάλα κάτω από το νερό, δεν είναι εύκολο να την κρατήσετε σε ένα μέρος. θέλει να κινηθεί και να ξαναβγεί στην επιφάνεια. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ίδια διαδικασία γίνεται και όταν προσπαθούμε να απομακρύνουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματα. Οι σκέψεις και τα συναισθήματα μπορούν να συγκριθούν με την μπάλα. Η καταστολή τους μπορεί να συγκριθεί με την ώθηση της μπάλας κάτω από το νερό, όπου το νερό αντιπροσωπεύει τη συνείδησή μας. Ακριβώς όπως είναι πιθανό να πιέσετε την μπάλα κάτω από το νερό, είναι πιθανό να καταστείλετε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας. Ωστόσο, κάνοντας αυτό μπορεί να έχει σοβαρό αρνητικό αντίκτυπο στην ευημερία σας. Δεν απαιτεί μόνο μια μεγάλη ποσότητα ενέργειας, είναι επίσης και πολύ δύσκολο. Ακριβώς όπως είναι απίθανο να είστε σε θέση να πιέσετε την μπάλα κάτω από το νερό συνέχεια όλη την ώρα, είναι απίθανο να επιτυγχάνετε συνεχώς να καταπνίγετε τις εμπειρίες σας, τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας. Ακόμη και παρά τις καλύτερες προσπάθειές σας, έρχεστε αντιμέτωποι και πάλι με τις αρνητικές σκέψεις σας ή τα οδυνηρά συναισθήματα. Όσο πιο βαθιά προσπαθείτε να σπρώξετε την μπάλα κάτω από το νερό, τόσο περισσότερη ενέργεια χρειάζεται και τόσο ψηλότερα η μπάλα θα σηκωθεί πάνω από το νερό όταν χαθεί ο έλεγχός της. Με παρόμοιο τρόπο, προσπαθώντας πραγματικά σκληρά να σπρώξετε μακριά τις σκέψεις σας μπορεί να σας προκαλέσει να τις σκεφτείτε ακόμα περισσότερα. Αυτό ονομάζεται «φαινόμενο rebound» στην επιστήμη. Η καταστολή μπορεί να μοιάζει με μια καλή λύση στα προβλήματα, αλλά δεν είναι. Ακόμα κι αν σας κάνει να αποφύγετε το αίσθημα μιας αρνητικής εμπειρίας, είναι μόνο προσωρινό. Στην πραγματικότητα, όσο προσπαθείτε να καταστείλετε κάτι, τόσο θα συνεχίσει να υπάρχει. Το κατεσταλμένο μπορεί να υπάρξει μόνο εάν υπάρχει ο κατασταλτικός: εσείς. Με άλλα λόγια, η μπάλα θα συνεχίσει να υπάρχει όσο εσείς την κρατάτε κάτω από το νερό και προσπαθείτε να την ελέγξετε. Ένας άλλος τρόπος αντιμετώπισης των αρνητικών σκέψεων ή συναισθημάτων είναι η αποδοχή τους. Η αποδοχή σημαίνει ότι επιτρέπετε στις εμπειρίες να είναι παρούσες, χωρίς να προσπαθείτε να τις ελέγξετε ή να τις τροποποιήσετε. Με τη λογική της μεταφοράς της μπάλας, αυτό σημαίνει να παραιτηθείτε από την προσπάθειά σας να σπρώξετε την μπάλα κάτω από το νερό και να αφήσετε την μπάλα να φτάσει στην επιφάνεια του νερού (ενσυνειδητότητα). Τώρα που η μπάλα είναι μπροστά σας, μπορεί να σας φαίνεται τρομακτικό και ίσως να αισθάνεστε μια έντονη επιθυμία να πιέσετε την μπάλα ξανά κάτω από το νερό. Η αποδοχή σημαίνει ότι επιτρέπετε στην μπάλα να είναι εκεί όπου είναι, ακριβώς μπροστά σας. Πάρτε τα χέρια σας από την μπάλα και δείτε τι συμβαίνει. Ίσως η μπάλα να παραμείνει για λίγο εκεί, ίσως να φύγει μακριά για τα καλά. Ίσως να φύγει μακριά και να επιστρέψει μετά από λίγο. Η αποδοχή σημαίνει ότι επιτρέπουμε να υπάρχουν συναισθήματα και να παίρνουν, όπως και μια μπάλα που επιπλέει, τη φυσική τους πορεία, όποια κι αν είναι αυτή.
Συχνά, όταν εξασκούμαστε στο να αφήνουμε τον έλεγχο και αφήνουμε την μπάλα να πάρει τη φυσική της πορεία, παρατηρούμε ότι η μπάλα απομακρύνεται αυτόματα. Αν και αυτό μπορεί να είναι ακριβώς αυτό που θέλουμε (τελικά καταφέραμε να απαλλαγούμε από αυτή την αρνητική σκέψη ή συναίσθημα) μπορεί όμως να μας κάνει να αρχίσουμε να χρησιμοποιούμε την αποδοχή ως έναν τρόπο να απαλλαγούμε από τα συναισθήματα. Γιατί, επειδή μάθαμε ότι το να μην πιέζουμε την μπάλα κάτω από το νερό μπορεί να μας βοηθήσει να την ξεφορτωθούμε, τώρα αρχίζουμε να το χρησιμοποιούμε ως στρατηγική για να τα ξεφορτωθούμε. Με άλλα λόγια, μόλις μάθαμε ότι επιτρέποντας την παρουσία συναισθημάτων μπορεί να τα κάνουμε να εξαφανιστούν. Περιμένουμε ότι αν δεν τα πιέζουμε πλέον, αυτόματα θα αισθανόμαστε καλά και πάλι. Αυτή είναι μια από τις μεγαλύτερες παγίδες της αποδοχής: όταν αρχίζουμε να "χρησιμοποιούμε" την αποδοχή ως έναν τρόπο να απαλλαγούμε από τις εμπειρίες, γίνεται στρατηγική που είναι πολύ κοντά στην καταστολή. Ακριβώς όπως με την καταστολή, ο στόχος δεν είναι πλέον να επιτρέψετε στα συναισθήματα να ακολουθήσουν τη φυσική τους πορεία (αφήστε την μπάλα να επιπλέει οπουδήποτε κι αν πάει), αλλά να την κάνετε να πηγαίνει μακριά (κάντε την μπάλα να εξαφανιστεί από το οπτικό πεδίο όσο το δυνατόν συντομότερα).
Είναι επίσης πολύ σημαντικό να καταλάβουμε ότι η αποδοχή δεν σημαίνει ότι πρέπει να επικεντρωνόμαστε συνεχώς στα συναισθήματα και τις σκέψεις. Με βάση τη μεταφορά που περιγράφηκε προηγουμένως, θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ότι επειδή η καταστολή είναι ανάλογη με την ώθηση της μπάλας κάτω από το νερό, η αποδοχή σημαίνει να πάρουμε την μπάλα και να την κρατάμε μπροστά μας. Άλλωστε το αντίθετο από την πίεση μιας μπάλας κάτω από το νερό είναι να κρατάμε την μπάλα πάνω από το νερό. Όταν ασχολούμαστε με τις σκέψεις, τους δίνουμε συνεχώς προσοχή και εστιάζουμε σε αυτές, είναι πιθανό να γίνουν ολοένα και μεγαλύτερες. Το να κρατάτε συνεχώς την μπάλα μπροστά σας δεν θα επιτρέψει στην μπάλα να απελευθερωθεί. Όπως ακριβώς κρατούσατε και ελέγχατε την μπάλα όταν την πιέζατε κάτω από το νερό, έτσι κάνετε τώρα ένα παρόμοιο πράγμα. Η αποδοχή σημαίνει ότι παίρνετε τα χέρια σας από την μπάλα. Όταν η μπάλα φυσικά ζητά την προσοχή σας (επειδή είναι κοντά σε σας), της επιτρέπετε απλώς να είναι παρούσα. Παρατηρήστε ότι είναι εκεί, αφήστε την να είναι εκεί και συνεχίστε με ό, τι κάνετε. Με άλλα λόγια, η αποδοχή δεν απαιτεί συνεχή εστίαση στα συναισθήματά σας ή στις σκέψεις. Η αποδοχή έρχεται σε στιγμές. Όταν φυσικά προκύπτουν συναισθήματα και σκέψεις, τους παρέχετε χώρο να είναι παρόντα, αλλά προσπαθώντας πραγματικά σκληρά να παραμείνετε σε επαφή μαζί τους όλη την ώρα και να πείτε στον εαυτό σας να τα δεχτεί δε σημαίνει αποδοχή.
Ποιες είναι οι σκέψεις σας σχετικά με αυτή τη μεταφορά; ● Υπάρχουν φορές που «σπρώχνετε την μπάλα κάτω από το νερό;» Εάν ναι, πότε το κάνετε; Τι είδους αισθήματα ή συναισθήματα καταπιέζετε; ● Εάν πιέζετε συχνά μπάλες κάτω από το νερό, ποιος είναι ο σημαντικότερος λόγος που το κάνετε; ● Προσπαθήσατε ποτέ να αφήσετε τον έλεγχο και να αφήσετε την μπάλα να φτάσει στην επιφάνεια του νερού; Εάν ναι, πώς πήγε αυτό; ● Τι θα χρειαζόταν για να αφήνετε την μπάλα πιο συχνά;
Το τελευταίο μέρος της μεταφοράς είναι πραγματικά το πιο σημαντικό, γιατί εξηγεί ένα κοινό πρόβλημα με την αποδοχή. Μπορεί να αρχίσετε να χρησιμοποιείτε την αποδοχή ως έναν άλλο τρόπο επίτευξης ελέγχου. Επιπλέον, η αποδοχή μπορεί να αναγκάσει ορισμένους να επικεντρωθούν υπερβολικά σε συναισθήματα και σκέψεις, επειδή πιστεύουν ότι πρέπει να κάνουν τα πάντα για να τα δεχτούν, γιατί η καταστολή είναι "κακή". Αυτή η άκαμπτη και αφύσικη εστίαση στις εσωτερικές εμπειρίες είναι εντελώς αντίθετη με την ανοικτή, φυσική προσοχή που απαιτείται για την αποδοχή. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η αποδοχή απαιτεί επιθυμία και απόφαση, όχι δύναμη και ότι εφαρμόζεται σε στιγμές, όχι συνεχώς.
Komentarze